هیدروپس جنینی: گزارش ۱۰۵مورد کالبدشکافی

در سال 1892، دکتر بالانتین خیز عمومی (ژنرانیره) زیرجلدی، همراه با تجمع آب در حفره سروزی، را با عنوان هیدروپس جنینی وارد ادبیات پزشکی کرد. حدود پنجاه سال بعد، آسیب شناس مشهور، پوتر، هیدروپس جنینی را به دو گروه ایمونولوژیک و غیرایمونولوژیک تقسیم کرد. در آن زمان بیشتر موارد هیدروپس جنینی ناشی از ناسازگاری خونی ( جنین rh+ با مادر rh-) بود. پس از کشف ایمونوگلوبولین ضد rh (رگام)، فراوانی گروه ایمونولوژیک به شدت کاهش یافت، تا حدی که در زمان کنونی بیش از 90% موارد هیدروپس جنینی به علت عوامل غیرایمونولوژیک رخ می دهد. تعیین علت و پیشگیری از هیدروپس های جنینی غیرایمونولوژیک بسیار وقت گیر و مشکل است و در غالب موارد امکان پیشگیری وجود ندارد. در مرکز پاتولوژی و ژنتیک ما، از تیرماه 1359 تا اول مهرماه 1388، در میان 1402 مورد کالبدشکافی جنین و نوزاد، 105 مورد هیدروپس جنینی دیده شد که 7 مورد آن (6/6%) را موارد ایمونولوژیک و 67 مورد (8/63%) را موارد غیرایمونولوژیک تشکیل می دادند. در 31 مورد (5/29%) از نمونه های این مرکز موفق به تعیین علت نشدیم. در 12 مورد از این موارد جنین کاملاً ماسره بود و امکان بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی وجود نداشت. در میان موارد غیرایمونولوژیک علل مشخص شده شامل موارد زیر بود: ناهنجاری های کروموزومی (14 مورد)، شامل 7 مورد نشانگان ترنر، 4 مورد نشانگان داون و 3 مورد از سایر اختلالات کروموزومی؛ نارسایی قلبی (13 مورد)، شامل 9 مورد آن ناهنجاری ساختاری قلب و 4 مورد اشکال عملی قلب؛ ناهنجاری های متعدد مادرزادی (12 مورد)؛ ناهنجاری های اسکلتی (8 مورد)؛ عفونت های مادرزادی (7 مورد)؛ ناهنجاری های دستگاه ادراری (7 مورد)؛ اختلالات متابولیک (5 مورد)، شامل یک مورد بیماری پمپه و 4 مورد دیابت مادر؛ کم خونی (4 مورد)؛ ناهنجاری های دستگاه گوارش (2 مورد)؛ و نقص دیافراگم سمت چپ (یک مورد) (سه مورد در دو گروه بصورت مشترک تقسیم بندی شده اند). نقص پرونده های پزشکی مهم ترین عامل عدم دسترسی به علت اصلی هیدروپس جنینی به نظر می رسد. هم چنین، در مواردی که ضایعه عضوی مشخص نباشد، تعیین علت هیدروپس جنینی به تلاش و کنجکاوی پزشکان بالینی و انجام و تکمیل آزمایش های لازم بستگی دارد